ADAT
ISTIADAT DINA KAWINAN
PRA NIKAH
Ø NANYAAN
Ø NGEUYEUK SEUREUH
Ø NGARAS
Ø SIRAMAN
Ø SESERAHAN
PASCA NIKAH
Ø SUNGKEMAN
Ø SAWER PANGANTEN
Ø NINCAK ENDOG
Ø SIBANYO
Ø MEULEUM HARUPAT
Ø MEPEUSKEUN KENDI
Ø BUKA PINTU
Ø HUAP LINGKUNG
Ø NGALEUPASKEUN JAPATI
Ø MUNJUNGAN
Ø MULUNG MANTU
Adat -Istiadat Pra-Nikah
Anu kagolong kana
adat-istiadat saméméh kawinan téh nyatana ti mimiti ayana hiji kasapukan antara dua kulawarga (awéwé-lalaki) ti mimiti silih
pikawanoh nepi ka detik-detik lumangsungna akad nikah.
Éta adat-istiadat téh
di antarana nya éta, nanyaan/ ngalamar / tunangan, ngaras/ siraman, ngeuyeuk seureuh, mapag
pangantén, jeung sérén-sumérén/sérén-tampi/
seserahan. Éta anu ditataan téh éstu di antarana baé, tapi ampir
dina unggal acara kawinan sok dilaksanakeun. Tangtu baé loba kénéh
adat-istiadat séjénna anu teu kasebutkeun, anu tangtuna baé di unggal wewengkon
di tatar Sunda ieu éstu rupa-rupa, boh tata-pertingkahna, pakakasna, boh maksud
atawa palasifahna.
Nanyaan
Anu dimaksud nanyaan
atawa ngalamar atawa tunangan
téh intina mah nya éta muguhkeun pamaksudan antara dua beulah
pihak/kulawarga hususna budak-budakna anu keur kaancikan sang déwa asmara téa,
pikeun dikanyahokeun kumaha lajuning-laku satuluyna, naha ukur semet kaulinan
atawa aya niat nepi ka jucungna pikeun ngarumahtangga.
Umumna prak-prakan
nanyaan téh sok lumangsung di pihak kolot budak awéwé. Biasana kolot si budak
lalaki datang nepungan kulawarga si budak awéwé geusan nanyakeun kumaha
hubungan/papacangan antara si budak awéwé jeung si budak lalaki, kaasup sikep
kolot-kolotna.
Demi pertingkahna
éstu rupa-rupa, aya anu lumangsung sacara resmi/protokolér malah nepi ka tatanggapan hiburan sagala, aya
ogé anu basajan/santéy itung-itung bari nganjang/silaturahmi baé,
atuh dijerona antara ki sémah jeung pribumi téh éstu lumangsung obrolan anu
biasa baé, henteu kawengku ku aturan protokolér jeung sajabana. Atuh ki pribumi
ogé dina nyadiakeun atawa nyuguhan téh saayana baé.
Lamun geus aya
kasaluyuan antara dua beulah pihakanana, biasana lian ti sacara lisan, pihak
budak lalaki sok mikeun barang (umumna duit) minangka panyangcang anu
méré isarat sangkan si budak awéwé téh ulah arék dikasasahakeun deui atawa
lamun aya anu datang anu séjén ulah ditarima, sarta éta panyangcang téh
mutlak hak pihak budak awéwé, turta lamun dina sajero saméméh nepi ka
akad-nikah aya hal anu nyababkeun bolay (teu jadina) éta perjangjian utamana
anu datangna ti pihak awéwé, mangka éta panyangcang téh ku pihak awéwé kudu
dibalikeun deui sakumaha jumlah/harega anu kungsi katarima ku pihak awéwé
baheula nalika nanyaan.
Lian ti éta, dina
acara nanyaan ogé kiwari mah sok dilaksanakeun acara tukeur cingcin nyatana
maké/masangkeun cingcin/ali kana ramo si budak awéwé-lalaki (biasana ramo
jariji beulah kénca), atawa si budak lalaki wungkul anu masangkeun cingcin/ali
dina ramo si budak awéwé, gumantung kasapukan jeung pangaresep séwang-séwangan.
Ari waktu ti mimiti tunangan/nanyaan nepi ka prungna kawinan téa, aya anu
mangbulan-bulan nepi ka mangtaun-taun, tapi aya ogé anu ngan mimingguan malah
aya ogé anu samasakali teu ngalaksanakeun/ ngaliwatan acara nanyaan/tunangan
heula, lagsung baé kana acara kawinan
(utamana anu geus kacida wanoh atawa dumasar tinimbangan séjénna).
Ngaras/Siraman
Kecap ngaras
téh cenah
mah asalna tina istilah ngaraas nyatana leumpang
kukucuprakan dina cai déét semet mumuncangan. Dipatalikeun jeung ngaras dina
kagiatan saméméh kawinan, pédah dina prak-prakanana aya kagiatan ngumbah suku
(indung-bapa) nepi kana mumuncanganana. Sedeng disawang tina maksud atawa
palasifahna nyatana mangrupa hiji tanda tur bukti babaktina anak ka nu
jadi kolotna. Umumna upacara ngaras ieu
diteruskeun kana sungkeman, nyatana sungkemna anak ka kolotna kalawan tujuan ménta hampura katut
du’a ti nu jadi kolot. Upacara ngaras
ieu lian ti saperti tadi, aya ogé anu urutanana ditukeurkeun nyatana dimimitian
heula ku sungkem, kakara ngaras (ngumbah suku indung-bapa).
Sabada ngaras jeung
sungkem, biasana diteruskeun kana upacara siraman, nyatana ngamandian si budak
nu rék panganténan téa. Siraman ieu téh
dilaksanakeun ku indung, bapa, nini, aki, katut anu séjénna, kalawan jumlah
tujuh atawa salapan urang. Demi maksud jeung tujuan tina upacara siraman ieu
nya éta utamana mah pikeun meresihkeun/nyucikeun tina sagala rereged dosa katut
kagoréngan sangkan si calon pangantén téh nalika panganténan jeung dina
rumahtanggana disalametkeun tur digampangkeun dina sagala urusanana.
Ngeuyeuk
Seureuh
Seureuh aya dua rupa,
di tingali tina urat-uratna, aya anu dina bagian urat tengahna téh nyambung
jeung aya ogé anu teu nyambung (jigjag). Anu nyambung cenah sok disebut seureuh
bikang/awéwéna sedeng anu jigjag sok disebut seureuh jalu/lalakina.
Ku kituna, seureuh
remen ogé dijadikeun lambang pikeun gambaran lalaki jeung awéwé. Dina kagiatan
nyeupah, racikan rupa-rupa bahan (seureuh, apu, gambir, saga, kapol, jeung sajabana) nepi ka bisa jadi hiji seupaheun anu “ni’mat” mangrupa
gambaran ogé pikeun racikan rupa-rupa rasa sono, bogoh, timburu, nyaah,
ambek, satia,
jeung sajabana dina kahirupan
rumahtangga. Ngeuyeuk seureuh mangrupa kagiatan ngaheuyeuk, ngolah
seureuh jeung bahan-bahan séjén pikeun nyeupah.
Lian ti éta dina
upacara ngeuyeuk seureuh ogé digunakeun pakakas/bahan séjén kalawan
prak-prakan anu rupa-rupa luyu jeung lambang katut pamaksudanana. Saperti
paripolah nutu maké halu dina lulumpang/jubleg/lisung, atawa ngaréndos
sambeleun dina coét maké mutu, anu ngandung tujuan mangrupa
papatah atawa pendidikan ka calon pangantén anu baris ngarumahtangga.
Kacindekanana, yén ngeuyruk seureuh téh enas-enasna (intina) mah mangrupa
atikan/pendidikan pikeun calon pangantén utamana anu patali keung hubungan
husus salaki pamajikan (sapatemon), leuwih singgetna deui mah ngeuyeuk seureuh
téh mangrupa atikan séks (sex education) pikeun calon pangantén.
Mapag
Pangantén
Dina pamahaman
kiwari, anu disebut upacara adat téh leuwih dihususkeun kana upacara adat mapag
calon pangantén (lalaki), anu umumna midangkeun Ki Léngsér saparakanca. Demi
prak-prakanana rupa-rupa, gumantung pérsi, pangabutuh, katut tinimbangan
séjénna. Tapi anu geus jadi pamadegan umum mah nyatana ieu upacara téh digelar
pikeun mapag datangna calon pangantén (lalaki) katut kolot jeung rombonganana.
Dina ahir upacara,
biasana sok digelar acara kalung manglé nyatana ngongkorongkeun manglé
(malati meunang nguntun) ku kolot (indungna) calon pangantén awéwé minangka
tanda narima, pangbagéa ka calon pangantén lalaki.
Seserahan
Upacara seserahan
atawa sérén-sumérén atawa sérén-tampi, mangrupa hiji kabiasaan anu lumangsung
dina poénan hajatan (umumna saméméh akad-nikah). Prak-prakanana, nya éta (1)
pihak calon pangantén awéwé ngaliwatan kolot atawa wakilna nanya pamaksudan
datangna rombongan sémah; (2) pihak calon pangantén lalaki (sémah) ngaliwatan
kolot atawa wakilna nepikeun pamaksudanana; (3) pihak calon pangantén awéwé
narima kana pamaksudan ki sémah (rombongan calon pangantén lalaki).
Kiwari mah bagian (1)
sok cukup ku panata acara baé jadi si wakil ti pihak awéwé cukup sakali
cumaritana, langsung baé ku panata acara (MC) téh dipasrahkeun ka wawakil ti
pihak lalaki. Sarta geus jadi kabiasaan ogé, sabada éta téh sok dilaksanakeun
nyérénkeun cinderamata sacara simbolis ti kulawarga calon pangantén lalaki ka calon pangantén
awéwé, anu biasana sok dibikeun tur ditarima ogé ku indung-indungna calon
pangantén. Tur sabadana éta, acara langsung diteruskeun kana acara utamana
nyatana akad-nikah.
Adat
Istiadat Pasca-Nikah
Upacara adat sabada
kawinan ngawengku prak-prakan dina poénan nepi ka sababaraha poé, sababaraha
minggu/bulan sabada hajatan (akad-nikah). Dina poénan akad, sabada
akad-nikah-saméméh pangantén narima pangwilujeng ti para ondangan téh pikeun
anu maké mah sok dilaksanakeun rupa-rupa upacara adat. Éta upacara téh di
antarana sungkeman, sawér pangantén, nincak endog jeung sibanyo,
meuleum jeung motongkeun harupat, meupeuskeun kendi, ngaleupaskeun
japati, buka pintu, jeung huap lingkung.
Sungkem
Sarua jeung sungkem
nalika ngaras, sungkem sabada akad ogé ngandung tujuan pikeun ménta dihampura dosa ti kolot sarta
sakaligus ogé ménta du’a restu ti anu jadi kolot (kaasup mitoha). Demi
prak-prakanana umumna mah dimimitian ku pangantén lalaki anu sungkem ka
indung-bapana, diteruskeun ka mitohana (indung-bapana pangantén awéwé) sarta
unggal paripolah pangantén lalaki téh
dituturkeun ku pangantén awéwé. Tapi kiwari mah teu kurang ogé para pemandu
upacara kalawan pola: pangantén (awéwé-lalaki) ka indungna séwang-séwangan, terus ka bapana séwang-séwangan, diteruskeun
ka mitoha (mitoha awéwé-mitoha lalaki). Sarta teu saeutik ogé nu dituluykeun ku
sungkem ka kulawarga séjénna ninina, akina, uana, amangna, jeung saterusna.
Sedeng tempatna, bisa di tempat nalika akad, atawa langsung dilaksanakeun dina
korsi pangantén (pelaminan).
Sawér
Pangantén
Kecap sawér
asalna patali jeung hiji tempat anu disebut panyawéran nyatana tempat
(di pipir imah) anu mangrupa tempat muragna cihujan tina kenténg. Pangna
disebut sawér/nyawér téh pédah umumna ieu upacara dilaksanakeun dina panyawéran
téa. Kecap sawér ogé sok dipatalikeun jeung kecap awér/awur;
uwar-awér/uwar-awur, éta hal téh patali jeung prak-prakan nyawér nya éta
ngawur-ngawurkeun pakakas sawér.
Pakakas/bahan anu diawurkeun dina upacara
sawér pangantén téh di antarana béas, duit, konéng, peremen (kembang gula),
kembang, jeung tékték (seupaheun). Éta pakakas téh tangtuna baé lain
asal bahan, tapi mibanda palasifah, lambang, atawa simbul anu tangtu. Ku kituna
dina kamekaranana éta pakakas-pakakas téh teu kaci digenti ku bahan séjén.
Sacara umum upacara
sawér pangantén téh maksud, tujuan, eusi atawa palsafahna nyatana mangrupa pituah/papatah, du’a jeung pangharepan pikeun pangantén
hususna, umumna pikeun sakumna anu nyaksian. Papatah-papatah éta umumna leuwih
gampang kapaluruh dina rumpaka/babacaan sawér éta. Dina upacara sawér pangantén
ieu, haleuang sang juru sawér éstu jadi hal anu teu bisa dipisahkeun.
Teu kaasup nyawér lamun teu dimimitian ku haleuang juru sawér, anu eusina du’a
jeung papatah téa. Sedeng rumpaka katut laguna beuki dieu téh éstu beuki jembar
beuki euyeub baé. Lamun mangsa katukang mah sawér téh rumpakana winangun sa’ir
(opat jajar-opat jajar) kalawan lagu anu basajan, kiwari mah apan éstu
rupa-rupa pisan.
Mangsa ka tukang
(baheula) mah nyawér téh leuwih ngutamakeun kana unsur rumpaka atawa eusi,
kiwari mah éstu leuwih ngutamakeun genahna lagu/ haleuang juru sawér. Ku asupna
pangaruh seni tembang (Cianjuran), ngabalukarkeun rupa-rupa rékaan dina sawér,
boh lagu boh rumpakana. Minangka conto, di handap baris dipidangkeun hiji
rumpaka sawér winangun pupuh sinom sarta biasana dihaleuangkeun maké lagu
Téjamantri atawa Sinom Degung;
Sawér
Pangantén
Waluyaning rumah
tangga
sing manjing
nyungsikeun harti
sing panjang metakeun
léngkah
tarapti tur titih
rintih
perenahkeun bagja
diri
lumaku masing mituhu
mituhu ageman Islam
silih asih wening
galih
runtut raut sabobot
sapihanéan
Nincak
Endog Jeung Sibanyo
Ceuk sabagéan
pamadegan mah nincak endog téh mangrupa hiji simbol atawa perlambang tina
dimimitianana prosés ngarundaykeun turunan. Endog anu digunakeunana nyatana
endog hayam kampung anu hadé, anu mangrupa du’a jeung pangharepan sangkan
pangantén nalika boga turunan téh nyatana ngalahirkeun turunan anu hadé,
mangpaat keur diri, kulawarga, jeung lingkunganana. Lian ti endog hayam, anu
sok milu atawa bareng dipeupeuskeun téh di antarana waé coét leutik
jeung élékan (awi leutik kira-kira 15 sénti panjangna). Sabada nincak
endog, dampal suku pangantén lalaki téh dikumbah ku pangantén awéwé maké cai nu
aya dina kendi. Ieu hal téh mangrupa perlambang, tanda babaktina pamajikan ka
anu jadi salakina.
Meuleum jeung Motongkeun Harupat
Harupat dibeuleum
(diseungeut/dihurungkeun), ngahasilkeun seuneu nu mangrupa gambaran amarah
atawa hawa napsu, éta seuneu téh ditiup ku duaan malah sok terus diasupkeun
kana kendi anu dieusi cai. Ieu pertingkah téh mangrupa gambaran yén éta amarah
téh kudu dikadalikeun. Réngré éta, harupat téh dipotongkeun, terus dialungkeun
ka tukang. Harupat mah sipatna regas, teu leuleus/liat cara nyéré atawa hoé.
Harupat téh dina lebah dieu mah mangrupa gambaran goréng tina sikep/adat jalma
anu sok gereges-gedebug, gampang tur gancang mutuskeun hiji pasualan tampa
dipikir keula, keuna kana babasan getas
harupateun. Tah motongkeun jeung miceun harupat ieu téh mangrupa
hiji perlambang miceun sipat getas harupateun éta, pikeun digenti ku sipat
wijaksana, pinuh tinimbangan.
Meupeuskeun
Kendi
Dina kahirupan rumah
tangga, hal anu wajar lalmun aya pacogrégan/ pabéntrok kahayang antara salaki
jeung pamajikan téh, ceuk paribasa ogé pan piring mah pakétrokna téh pasti
jeung anu sa-erak atawa salomari, tara kabéjakeun sugan piring Bu eR-Té diadu
jeung piring Bu Kades. Tapi sabisa-bisa éta pacogrégan/ pasualan téh bisa
diréngsékeun/dibérésan ku duaan baé teu mamawa ka kolot jeung anu séjénna.
Ngaréngsékeun pasualan éta ogé ulah dibarengan terus ku amarah, tapi
diusahakeun ku cara-cara anu leuwih apik tur wijaksana. Éta paripolah kahirupan
téh digambarkeun dina
upacara meupeuskeun kendi anu dijerona dieusi cai gambaran tiis téa,
babarengan salaki jeung pamajikan.
Ngaleupaskeun
Japati
Pasangan nu keur
silih pikaasih tur pinuh ku kasatiaan biasana digambarkeun ku manuk japati
sajodo. Japati anu digunakeun dina ieu upacara biasana sajodo (jaluna hiji,
bikangna hiji), ieu hal téh ngagambarkeun ogé hiji budak lalaki (pangantén
lalaki), jeung hiji budak awéwé (pangantén awéwé) anu geus meujeuhna hirup
mandiri, pisah ti nu jadi indungna. Ngaleupaskeun japati ieu mangrupa hiji
simbul ngajurung-lakuna nu jadi kolot geusan ngaihlaskeun anu jadi anakna hirup
mandiri jeung anu jadi buah haténa.
Prak-prakanana nya
éta, si kolot (indung jeung bapana) pangantén ngajajar di hareupeun imah
dibarengan ku pangantén (anak-anakna). Indung jeung bapana pangantén lalaki
nyekelan japati jaluna,
sedeng japati
bikangna dicekel ku indung jeung bapana pangantén awéwé. Sacara babarengan éta
japati sajodo téh dileupaskeun. Hiji catetan, yén japati anu dileupaskeun téh
kudu japati abu giras, ulah japati nu biasa aya di éta lembur.
Buka
Pintu
Sabada
upacara-upacara anu dilaksanakeun di luar wangunan, saméméh asup deui ka jero
wangunan (imah atawa gedong jeung sajabana), dina lawang
asup sok lumangsung hiji upacara buka pintu. Dihaleuangkeun ku duaan
(awéwé-lalaki) patémbalan, saperti dina sempalan rumpaka di handap;
Awéwé: Na atuh éta téh saha
Ngetrok panto lain wanci
Nyémah dina lain wayah
Inggis teuing diri abdi
Lalaki: Nu geulis bet lali deui
Apan urang tadi lawung
Dirapalan diistrénan
Mageuhan pasini jangji
Awéwé: Naha leres engkang téh panutan rasa
Huap
Lingkung
Huap-lingkung
mangrupa hiji simbul kanyaah nu jadi kolot ka anak anu teu kahalangan ku pédah
gedé atawageus déwasa. Huap ti indung
jeung bapa dina ieu upacara mangrupa cicirén huap pamungkas dina sipat/kaayaan
anak lalagasan sarta mangrupa huap munggaran/mimiti mangsana si anak
ngalaki-rabi. Pikeun pihak mitoha,
ngahuapan minantu téh mangrupa tanda pangbagéa ka minantu. Sarta huap lingkung
ieu dipungkas ku silihuapan jeung silihinumanana pangantén anu ngagambarkeun mamanisna
rumahtangga.
Dina huap lingkung
ieu ogé sok dilengkepan ku pabedol-bedol bakakak (hayam), sarta babarengan
ngégél bakakak. Cenah, saha anu meunang bagéan panggedéna, éta anu bakal gedé
rejekina. Tapi najan kumaha ogé ajén kasauyunan, kakompakan dina rumah tangga,
mangrupa hal utama anu jadi harepan pangantén kaasup kolot-kolotna.
Munjungan
jeung Mulung Mantu
Sapoé, saminggu, nepi
ka sabulan malah leuwih, sabada poénan hajat, masih kénéh aya upacara-upacara
adat séjénna, saperti nu patali jeung acara munjungan katut mulung/ngunduh
mantu. Munjungan umumna dilakukeun ku pangantén awéwé anu ngadatangan kolot katut
barayana pangantén lalaki, sedeng mulung mangtu mah nyatana hajatan pikeun
ngabagéakeun datangna sang minantu (awéwé). Tatacarana di unggal wewengkon téh
tangtuna rupa-rupa, jawadah tutung biritna sacarana-sacarana. Sarta lian
ti anu katataan di luhur tinangtu aya malah loba kénéh anu tacan kasebut atawa
tacan kaguar.
SIMBUL / LAMBANG
PAKAKAS / ALAT DINA UPACARA ADAT KAWINAN
|
PAKAKAS
|
SIMBUL
|
UPACARA ADAT
|
|
SEUREUH
|
KADEUDEUH, KACINTA
|
NYEUREUHAN
|
|
SEUREUH
|
AWEWE – LALAKI
|
NGEUYEUK SEUREUH
|
|
BEAS
|
KASUGIHAN
|
NGEUYEUK SEUREUH, SAWER
|
|
DUIT
|
KASUGIHAN
|
NGEUYEUK SEUREUH, SAWER
|
|
HALU
|
LALAKI
|
NGEUYEUK SEUREUH
|
|
LULUMPANG / JUBLEG
|
AWEWE
|
NGEUYEUK SEUREUH
|
|
SAMPING (7)
|
BUMI JEUNG LANGIT
|
NGARAS
|
|
PALITA / LILIN
|
CAHAYA KAHIRUPAN
|
NGARAS
|
|
KONENG
|
KAMULYAAN HIRUP
|
SAWER
|
|
PERMEN
|
MAMANIS HIRUP
|
SAWER
|
|
ENDOG HAYAM
|
TURUNAN
|
BANTAYAN
|
|
HARUPAT
|
SIPAT GORENG
|
BANTAYAN
|
|
COET, ELEKAN
|
AWEWE, LALAKI
|
BANTAYAN
|
|
KENDI
|
PATEKADAN
|
BANTAYAN
|
|
SANGU KONENG
|
KANYAAH KOLOT
|
HUAP LINGKUNG
|
|
BAKAKAK HAYAM
|
REJEKI
|
HUAP LINGKUNG
|
|
JAPATI
|
ANAK
|
NGALEUPASKEUN JAPATI
|
0 comments:
Post a Comment